Het ondergrondse leven in New York, waar dagelijks 5,5 miljoen mensen de metro nemen, is een bezoek waard. Er zijn plannen voor een ondergronds park, en op sommige gesloten stations waan je je in een vervlogen tijdperk.

Boven de grond valt er in wereldstad New York al meer te ontdekken dan in een bezoek van een paar dagen menselijkerwijs mogelijk is. Wie de stad al een beetje kent, weet dat er ook ondergronds leven is dat minstens zo belangrijk is voor de Big Apple.

“Ladies and gentlemen, the next station is Brooklyn Bridge-City Hall, final destination of this train.” Met piepende remmen komen de wagons tot stilstand. De deuren klappen open en de trein stroomt leeg. Ik blijf achter op de verlaten plastic bankjes van lavendelblauw en wacht geduldig tot de deuren weer sluiten en de trein langzaam in beweging komt. Voordat lijn 6 aan zijn terugweg begint richting Pelham Bay Park in de Bronx, maakt het een lus langs het verlaten station van City Hall. Vroeger werden de wagons op het eindstation leeg geveegd en was het onmogelijk om het verlaten station van City Hall te bewonderen, maar tegenwoordig mag je blijven zitten.

Het station City Hall werd in 1904 in gebruik genomen als het eindstation van één van de eerste metrolijnen van New York City. Met het gemeentehuis op loopafstand moest het station het pronkstuk van de ondergrondse worden. Het heeft prachtig betegelde bogen over de hele breedte van de tunnel en dakramen van in messing gelegd glas. In 1945 werd het station al weer gesloten, omdat het aantal passagiers dat gebruik maakte van het station te laag was, maar ook omdat de scherpe bocht van de rails voor een gevaarlijk gat zorgde tussen trein en perron. Sinds de sluiting zijn er plannen geweest om het station om te bouwen tot museum, maar die plannen zijn ook weer verwaaid. En dus ligt het station er verlaten bij en is het in al die jaren slechts één keer open geweest voor publiek.

Officieel is het station nog steeds niet toegankelijk, maar als je een beetje avontuurlijk bent aangelegd, kan je er een glimp van opvangen vanuit lijn 6. En omdat het station na al die ongebruikte jaren nog steeds in goede staat verkeert, druk ik verwachtingsvol mijn gezicht tegen het donkere raam als de metro in beweging komt. De tl-verlichting in de wagon maakt het lastig om het nauwelijks verlichte perron te zien en het duurt even voordat ik in de gaten krijg dat we het station al zijn binnen gereden. De boog rond de entree naar het perron is goed uitgelicht en ik zie hoe de lege trappen erachter naar boven leiden. Op de muren is de naam City Hall duidelijk leesbaar. En dan zijn we het station al weer voorbij en rijden we het fel verlichte station van Brooklyn Bridge-City Hall weer binnen, waar passagiers elkaar verdringen op de volle perrons. Ik stap uit en loop naar de overkant van het station in afwachting van de volgende lijn 6. De tweede keer dat ik de lus maak, weet ik waar ik moet kijken en zie ik meer.

City Hall is niet het enige verlaten treinstation van de New Yorkse metro, maar wel het mooiste. Als je in lijn 6 blijft zitten en meereist richting het noorden van Manhattan, kan je tussen de stations van 14 street en 23 street een glimp opvangen van het verlaten station van 18 street. Het station was zo klein, dat het al in 1920 verlengd moest worden om geschikt te zijn voor de langere treinen. Toen in 1948 een tweede verlenging nodig bleek, is het station gesloten. Inmiddels zitten de muren van dit station onder de graffiti en is er weinig meer zichtbaar van de oude glorie, zoals bij City Hall wel het geval is.

Niet alle gesloten ondergrondse stations blijven ongebruikt. Zo heeft de MTA (Metropolitan Transportation Authority) zijn transit museum gevestigd in het oude station Court Street, in Brooklyn. De ingang van het museum is op het eerste gezicht een doodgewone metro ingang, compleet met de herkenbare groene bolletjes op de palen bij de ingang. Eenmaal onder de grond vind je langs de oude perrons treinstellen uit de verschillende tijdperken van de metro: vanaf 1904 tot nu. Allemaal nog in oude staat, compleet met oude reclames boven de ramen. Als ik in de wagons ga zitten, slaat mijn fantasie op hol en waan ik me even terug in de tijd. Ik kan me helemaal voorstellen hoe dames met grote hoeden en lange jurken aan de lussen hingen terwijl ze zich van de ene kant van de stad naar de andere kant transporteerden.

Ook voor de voormalige Williamsburg Trolley Terminal onder Delancey Street (in het zuidoosten van Manhattan) bestaan gevorderde plannen. Hier moet ’s werelds eerste ondergrondse park komen. Het voormalige eindstation voor oude trams werd in 1948 gesloten en ligt er sindsdien verlaten bij. Het oppervlak bedraagt ongeveer 5574 vierkante meter en bestaat uit een grillig patroon van rails, klinkerweggetjes en gewelfde plafonds. Met behulp van nieuwe technieken willen de initiatiefnemers het zonlicht onder de grond krijgen om daar een park te kunnen bouwen, dat de Low Line moet gaan heten. Dit  in navolging de High Line,  dat op een verhoogde spoorlijn aan de westkant van Manhattan is gebouwd en van Ganzevoort street  tot aan 30 street loopt.

Overigens blijft er ook genoeg te zien op de nog in gebruik zijnde stations van de New Yorkse metro. Zo heeft de MTA een speciale app ontwikkeld om je langs meer dan 200 kunstwerken te loodsen, die in het ondergrondse gangenstelsel van de metro te vinden zijn.  En dat zijn niet de minste. Zo is popart-kunstenaar Roy Lichtenstein te zien op het drukke station van 42 street (Times Square). Maar mijn persoonlijke favoriet is een werk van Norman B. Colp, te zien op hetzelfde station: overslept, so tired, if late, get fired, why bother? Why the pain? Just go home And do it again. Een gedicht dat in losse regels  op enige afstand van elkaar aan de balken van één van de looptunnel is bevestigd en afsluit met de afbeelding van een bed.

(gepubliceerd in Trouw, 19 januari 2013)

Hier vind je het artikel